LIVE
Το Θαύμα
Καλώς ήρθατε. Εδώ ακούτε την πρώτη σειρά ζωντανών αφηγήσεων του “Θαύματος”, μιας έρευνας για την ανοικοδόμηση της Ελλάδας μετά την Κατοχή! Έγιναν ζωντανά από 6 μέχρι 10 Ιουνίου 2023.
Μη διστάσετε να τις ακούσετε κάνοντας μια βόλτα, ενώ οδηγείτε, κάποια στιγμή που πέφτουν οι ρυθμοί. Ελπίζουμε να είναι μια καλή συντροφιά!
Ολόκληρο το πρόγραμμα:
Τρίτη 06 Ιουνίου 2023 Που το πάμε; Για τι πράγμα μιλάμε;
Τετάρτη 07 Ιουνίου 2023 Πίσω στην εποχή του Πόρτερ. Τι είπε τελικά αυτός ο άνθρωπος;
Πέμπτη 08 Ιουνίου 2023 Κι ο Αμερικάνος; Αλλάζοντας τον άλλο αλλάζεις κι εσύ.
Παρασκευή 09 Ιουνίου 2023. Λαός και Κολωνάκι Υπάρχει λαός; Υπάρχει Κολωνάκι; Όλοι το ίδιο είμαστε;
Σάββατο 10 Ιουνίου 2023 Τι είναι η πατρίδα μας; Μην είναι η ανάπτυξη; Μην είναι η ανασυγκρότηση; Μην είναι η σταθεροποίηση;
Ακολουθεί μια πιο λεπτομερής περιγραφή των περιεχομένων τους. Εν τω μεταξύ, εάν θέλετε να ενημερώνεστε για τα επόμενα, εγγραφείτε στο νιουσλέτερ στο σύνδεσμο που ακολουθεί: https://shorturl.at/ajFJL
Υλικά που ακούστηκαν την Τρίτη 6 Ιουνίου 2023:
Γιώργος Σαρηγιάννης αναφορά στο βιβλίο «Αθήνα 1830-2000: εξέλιξη, πολεοδομία, μεταφορές» (εκδόσεις Συμμετρία) και την ανάγλυφη περιγραφή της “ανάμειξης” των Αμερικανών στην διακυβέρνηση της χώρας.
«Έλα στο θείο» ταινία του 1950 σε σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου. Ακούγεται η φωνή του Μίμη Φωτόπουλου σε ένα εύγλωττο απόσπασμα που αφορά την τοκογλυφία.
«Η φτώχεια θέλει καλοπέραση» ταινία του 1958 σε σκηνοθεσία του Ορέστη Λάσκου. Στο απόσπασμα ο κ. Νικολάκης (Νίκος Σταυρίδης) τρώει μια φέτα ψωμί με βούτυρο και μέλι.
Οδυσσέας Ελύτης απόσπασμα από συνέντευξη που κυκλοφορεί ευρέως στο διαδίκτυο στο οποίο ο ποιητής εξηγεί πώς έγραψε το «Άξιον Εστί».
Γιώργος Χατζόπουλος από το ντοκιμαντέρ «Τα δικά μας 60’s – Μέρος Πρώτο: Μια χώρα που θέλει να ζήσει» (2007, Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα, ΕΡΤ). Ακούγεται απόσπασμα που αναφέρεται στις αυτοκτονίες που γίνονταν εκείνα τα χρόνια από τον βράχο της Ακρόπολης.
Paul A. Porter «Ζητείται: ένα θαύμα για την Ελλάδα. Ημερολόγιο ενός προεδρικού απεσταλμένου, 20 Ιανουαρίου – 27 Φεβρουαρίου 1947» (Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις).
Πρόκειται για το βιβλίο που έδωσε το έναυσμα για όλο το εγχείρημα.
Μιχάλης Ψαλιδόπουλος αναφορά στο βιβλίο «Τα δάνεια της Ελλάδας. 200 χρόνια ανάπτυξης και κρίσεων» (εκδόσεις Παπαδόπουλος).
«Ο λουστράκος» ταινία του 1962 σε σκηνοθεσία της Μαρίας Πλυτά. Ακούγεται το απόσπασμα με τον μικρό λουστράκο που κλαίει και λερώνει τα παπούτσια που γυαλίζει, γεγονός που κάνει τον πελάτη να “ξυπνήσει”.
«Η Μαργαρίτα η Μαργαρώ» τραγούδι του 1959 από τα πλέον χαρακτηριστικά του Μίκη Θεοδωράκη, τραγούδι ερωτικό χωρίς πολιτικό περιεχόμενο. Λέγεται πως το έγραψε για την κόρη του Μαργαρίτα αν και οι στίχοι δεν βγάζουν νόημα αν το πάρουμε απολύτως κυριολεκτικά.
Τέλος, ακούστηκαν αποσπάσματα από προσωπικές ηχογραφήσεις και κείμενα
Υλικά που ακούστηκαν την Τετάρτη 7 Ιουνίου 2023:
Paul A. Porter «Ζητείται: ένα θαύμα για την Ελλάδα. Ημερολόγιο ενός προεδρικού απεσταλμένου, 20 Ιανουαρίου – 27 Φεβρουαρίου 1947» (Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις). Όλο το επεισόδιο χτίζεται πάνω σε ένα άρθρο του Αμερικανού διπλωμάτη μαζί με κάποιες καταγραφές από το ημερολόγιο που διατηρούσε κατά τη διάρκεια παραμονής του στην Ελλάδα.
«Νύχτωσε χωρίς Φεγγάρι» τραγούδι του 1947 του Απόστολου Καλδάρα που γράφτηκε με αφορμή τις συλλήψεις αριστερών στη Θεσσαλονίκη τα πρώτα χρόνια του Εμφυλίου. Ο συνθέτης το εμπνεύστηκε κοιτάζοντας μία μέρα τις φυλακές του Γεντί Κουλέ.
«Το Λούνα Παρκ» εμβληματική σειρά που προβαλλόταν στην ΕΡΤ από το 1974 έως το 1981 σε σκηνοθεσία του Γιάννη Δαλιανίδη. Στο απόσπασμα ακούγεται ο θρυλικός κυρ-Γιώργης (Διονύσης Παπαγιαννόπουλος) πολύ θυμωμένος με όλους και με όλα. Αυτός ο θυμός μοιάζει να έχει λιγότερο ψυχολογικά και περισσότερο κοινωνικά αίτια.
«Υπάρχει και φιλότιμο» ταινία του 1965 σε σκηνοθεσία του Αλέκου Σακελλάριου. Στο απόσπασμα ακούγεται ο Υπουργός Ανασυγκρότησης Μαυρογιαλούρος (Λάμπρος Κωνσταντάρας) να μιλά με τον κομματάρχη του Γκρούεζα (Διονύση Παπαγιαννόπουλο). Από την κουβέντα τους προκύπτουν ενδιαφέροντα και διαχρονικά συμπεράσματα για τα πολιτικά ήθη της Ελλάδας.
«Μια ζωή την έχουμε» ταινία του 1958 σε σκηνοθεσία του Γιώργου Τζαβέλλα. Στο απόσπασμα ακούγεται ένας Διευθυντής Τράπεζας (Χρήστος Τσαγανέας) να μιλά απαξιωτικά στον υπάλληλό του (Δημήτρη Χορν) γιατί κάπνιζε εν ώρα εργασίας, ανάβοντας την ίδια στιγμή πούρο.
«Η φτώχια θέλει καλοπέραση» τραγούδι του Γιάννη Βέλλα από την ομώνυμη ταινία του 1958, σε στίχους του Χρήστου Κολοκοτρώνη. Σε αυτό γίνεται αναφορά στον Νιάρχο και τον Ωνάση, που φαίνεται πως λειτουργούν ήδη από εκείνη την εποχή σαν συμβολικά ισοδύναμα πολύ μεγάλου πλούτου και δύναμης.
«Όχι,.. κύριε Τζόνσον» ταινία του 1965 σε σκηνοθεσία του Γρηγόρη Γρηγορίου. Στο απόσπασμα ακούγεται ο ταξιτζής, Νίκος Ρίζος, να λέει σε έναν αντιπρόσωπο αμερικάνικης εταιρείας στην Ελλάδα πώς τα λεφτά της αμερικάνικης βοήθειας έγιναν όπλα.
«Όσοι έχουνε πολλά λεφτά» τραγούδι του 1936 του Μάρκου Βαμβακάρη που ειρωνεύεται τους πλούσιους.
«Το χρήμα» τραγούδι άγνωστης χρονολογίας του Αττίκ που περιλαμβάνεται στο άλμπουμ «Η Δανάη Τραγουδάει Αττίκ» του 1964. Οι στίχοι αναφέρονται στα δεινά που μπορεί να προκαλέσει η επιθυμία πλουτισμού.
Τέλος, ακούστηκαν αποσπάσματα από προσωπικές ηχογραφήσεις και κείμενα.
Υλικά που ακούστηκαν την Πέμπτη 8 Ιουνίου 2023:
«Το καουμπόικο» τραγούδι της δεκαετίας του ’50 του συγκροτήματος Τρίο Κιτάρα, σε μουσική Γιώργου Μουζάκη και Γιώργου Ασημακόπουλου και στίχους Βασίλη Σπυρόπουλου και Πάνου Παπαδούκα.
Paul A. Porter «Ζητείται: ένα θαύμα για την Ελλάδα. Ημερολόγιο ενός προεδρικού απεσταλμένου, 20 Ιανουαρίου – 27 Φεβρουαρίου 1947» (Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις). Ακούστηκε απόσπασμα από το κεφάλαιο με τίτλο «AMFOGE: Εγχειρίδιο περί Ελλάδας».
«Όχι,.. κύριε Τζόνσον» ταινία του 1965 σε σκηνοθεσία του Γρηγόρη Γρηγορίου. Στο απόσπασμα ακούγεται η πρόεδρος μιας αμερικανικής εταιρείας παραγωγής ντοματοχυμού (Δέσπω Διαμαντίδου) να παρουσιάζει στους συνεργάτες της το πλάνο εξαγωγής κονσερβών ντομάτας στην Ελλάδα και στη Μέση Ανατολή.
«Θου-Βου φαλακρός πράκτωρ, Επιχείρησις: Γης Μαδιάμ» ταινία του 1969 σε σκηνοθεσία του Θανάση Βέγγου. Στο απόσπασμα ο Θου-Βου σε μία άσκηση μυστικής παρακολούθησης συνομιλιών εχθρικών δυνάμεων αναφέρεται σε αυτές ως “φανταστικός εχθρός”, κάνοντας ένα έμμεσο σχόλιο για τον παραλογισμό του ψυχροπολεμικού κλίματος εκείνης της εποχής.
«Οι κυρίες της αυλής» ταινία του 1966 σε σκηνοθεσία του Ντίνου Δημόπουλου. Στο απόσπασμα ο φτωχός ζωγράφος Πίπης (Ντίνος Ηλιόπουλος) ετοιμάζεται να ζωγραφίσει στον τοίχο μιας ταβέρνας το Άγαλμα της Ελευθερίας και ρωτά τον Ελληνοαμερικανό ιδιοκτήτη της τι χαρακτηριστικά θέλει να έχει αυτή η Ελευθερία.
Henry A. Wallace διαβάστηκαν αποσπάσματα από τη ραδιοφωνική ομιλία του πρώην Αντιπροέδρου των ΗΠΑ επί Roosevelt, Henry Wallace, που πραγματοποιήθηκε στις 13.03.1947, μία μέρα μετά την εξαγγελία του Δόγματος Τρούμαν. Το κείμενο της ομιλίας υπάρχει εδώ: https://teachingamericanhistory.org/document/speech-on-the-truman-doctrine/
Eric Hobsbawm αναφορά στο βιβλίο «Η εποχή των άκρων. Ο σύντομος εικοστός αιώνας 1914-1991»(εκδόσεις Θεμέλιο), και συγκεκριμένα στο κεφάλαιο με τίτλο «Ο Ψυχρός Πόλεμος».
George F. Kennan αναφορά στο απόρρητο εσωτερικό σημείωμα που έγραψε ο “πατέρας” της πολιτικής του Ψυχρού Πολέμου στις 24.02.1948 με τίτλο “Policy Planning Study 23 (PPS23), Foreign Relations of theUnited States (FRUS)”.
Στρατής Μυριβήλης διαβάστηκαν αποσπάσματα από την ομιλία του στην Καλαμάτα τον Νοέμβριο του 1948 με θέμα: «Ο κομμουνισμός και το παιδομάζωμα». Πρόκειται για κείμενο με άκρως αντικομμουνιστικό περιεχόμενο.
James A. Van Fleet αναφορά στην ομιλία του Αμερικανού στρατηγού του ελληνικού εμφυλίου πολέμου με τίτλο “How We Won In Greece. Αn Address by James A. Van Fleet”, που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin στις 11.04.1967.
Γίνεται επίσης αναφορά σε ένα άλλο σχόλιο που έκανε ο Αμερικανός στρατηγός (από το βιβλίο του Λώρενς Ουίτνερ/Lawrence Wittner “Η Αμερικάνικη Παρέμβαση στην Ελλάδα. 1943-1949” εκδόσεις Βάνιας 1991) βλέποντας την εξαθλίωση και την ανισότητα στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα πώς “το οικονομικό και κοινωνικό σύστημα τον κάνει να αισθάνεται σαν ένας Κομμουνιστής”!
Dwight D. Eisenhower αναφορά στην αποχαιρετιστήρια ομιλία του προς το αμερικανικό έθνος στις 17.01.1961, λίγο πριν τον διαδεχτεί στην Προεδρία των ΗΠΑ ο John F. Kennedy. Σε αυτήν διατυπώνει ανοιχτά την ανησυχία του για τους κινδύνους από την διόγκωση του στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος στην Αμερική.
Vincent Bevins αναφορά στο βιβλίο “The Jakarta Method: Washington’s Anticommunist Crusade and the Mass Murder Program that Shaped Our World” (εκδόσεις PublicAffairs).
«Το φάρμακο (Ντι-ντι-τι)» τραγούδι του 2009 του συγκροτήματος Χειμερινοί Κολυμβητές, σε μουσική και στίχους του Βασίλη Γαντζία. Αναφέρεται στο εντομοκτόνο DDT που ήρθε στην Ελλάδα από την Αμερική λίγο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
«Get That Communist, Joe» τραγούδι του 1954 των Bernard Weinman και Richard Dorney που παρωδεί την σταυροφορία που κήρυξε ο Αμερικανός Γερουσιαστής Joseph McCarthy ενάντια στους κομμουνιστές.
Allen Ginsberg διαβάστηκε απόσπασμα από το γνωστό ποίημα του «Ένα σουπερμάρκετ στην Καλιφόρνια».
«Tu Vuò Fa’ L’Americano (Θες να γίνεις Αμερικάνος)» τραγούδι του 1956 του Renato Carosone, γραμμένο στην ναπολιτάνικη γλώσσα σε στίχους του Nicola Salerno. Έχει σατιρικό περιεχόμενο και αναφέρεται σε έναν Ιταλό που επηρεάζεται από τον αμερικάνικο τρόπο ζωής.
Τέλος, ακούστηκαν αποσπάσματα από προσωπικές ηχογραφήσεις και κείμενα.
Υλικά που ακούστηκαν την Παρασκευή 9 Ιουνίου 2023:
«Κολωνάκι διαγωγή μηδέν» ταινία του 1967 σε σκηνοθεσία του Στέλιου Ζωγραφάκη. Στο απόσπασμα ακούγεται ο χασάπης Διαμαντής Καρανάμπασης (Μίμης Φωτόπουλος), που ετοιμάζεται να αγοράσει ένα ρετιρέ σε μία πολυκατοικία του Κολωνακίου, να αντιμετωπίζει τη σνομπ συμπεριφορά κάποιων ενοίκων της που δεν τον θεωρούν ισάξιό τους.
«Λαός και Κολωνάκι» ταινία του 1959 σε σκηνοθεσία του Γιάννη Δαλιανίδη. Στο απόσπασμα ακούγεται ο Κώστας Χατζηχρήστος, ιδιοκτήτης γαλακτοπωλείου, που είναι τρελά ερωτευμένος με μία Κολωνακιώτισσα (Ρίκα Διαλυνά). Εκείνη τον αντιμετωπίζει σαν παρακατιανό, μέχρι τη στιγμή που εκείνος θα κερδίσει ένα μεγάλο ποσό στο προ-πο και θα γίνει πλούσιος.
«Χωρίσαμε ένα δειλινό» τραγούδι του 1947 του Βασίλη Τσιτσάνη.
Αντιγόνη Λυμπεράκη ακούγεται απόσπασμα τοποθέτησής της στην τηλεοπτική εκπομπή “Κοινωνία ώρα Mega” (2015, MEGA).
Γιώργος Σεφέρης διαβάστηκε απόσπασμα από το βιβλίο «Μέρες Δ’» (εκδόσεις Ίκαρος). Ο Σεφέρης βρίσκεται στην Κρήτη μετά την κατάληψη της Αθήνας από τους Γερμανούς το 1941 και περιγράφει πώς οι άρχουσες κοινωνικές τάξεις της Ελλάδας εγκατέλειψαν τον τόπο ακυβέρνητο και τον λαό αβοήθητο εκείνες τις κρίσιμες μέρες.
Μαρία Καραβία απόσπασμα συνέντευξης από το τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ με τίτλο «Γιάννης Τσαρούχης. Ένας στοχαστής της ελληνικότητας» σε σκηνοθεσία Κώστα Κατσαρόπουλου (1992, ΕΡΤ). Αναφέρεται στη γοητεία που ασκούσαν στον Γιάννη Τσαρούχη οι Καστελλοριζιές που έβλεπε συχνά στο τρένο με τις παραδοσιακές τους στολές, καθώς και στον κίνδυνο που διέβλεπε ο Τσαρούχης από την έλευση μίας νέας φραγκοκρατίας στην Ελλάδα.
«All You Are Going To Want To Do Is Get Back There», «Moments Of Sufficient Lucidity» δύο συνθέσεις του μουσικού The Caretaker από το άλμπουμ του «An Empty Bliss Beyond This World» που κυκλοφόρησε το 2011.
Άξελ Σωτήρης Βαλντέν διαβάστηκε απόσπασμα από το βιβλίο «Από τη Λαπωνία στην Ακρόπολη. Η ευρωπαϊκή διαδρομή ενός Σουηδού στον 20ο αιώνα»(εκδόσεις Πόλις). Σε αυτό περιγράφεται πώς έβλεπε το Κολωνάκι και τους κατοίκους του ένας Σουηδός που βρέθηκε στην κατοχική Ελλάδα από το 1942 ως μέλος της αποστολής του Ερυθρού Σταυρού.
Λητώ Κατακουζηνού διαβάστηκε απόσπασμα από το βιβλίο «Άγγελος Κατακουζηνός, ο βαλής μου» (εκδόσεις Μικρή Άρκτος). Η συγγραφέας μας μεταφέρει στο Κολωνάκι της 4ης Μαΐου 1944, τρεις μέρες μετά την εκτέλεση των 200 στην Καισαριανή, και περιγράφει τις αντιδράσεις κάποιων αστών όταν είδαν εκείνη και τον άνδρα της μαυροντυμένους.
Γιώργος Θεοτοκάς διαβάστηκε απόσπασμα από το βιβλίο «Τετράδια ημερολογίου: 1939-1953» (εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας), και πιο συγκεκριμένα από το «Υπόμνημα για την κατάσταση των πνευμάτων στην Αθήνα το Φθινόπωρο 1944» που παρέδωσε ο Θεοτοκάς στα χέρια του Γεωργίου Παπανδρέου στις 19.10.1944. Σε αυτό επιχειρούσε να μεταφέρει στον τότε Πρωθυπουργό της Ελλάδας την αίσθηση της κοινωνικής ατμόσφαιρας που είχε προκύψει στην Αθήνα μετά την Απελευθέρωση.
«Σάμπα μου ξηγιέσαι» τραγούδι του 1950 του Μανώλη Χιώτη.
«Βαριέμαι» τραγούδι του 1962 σε μουσική του Νίκυ Γιάκοβλεφ και στίχους του Πυθαγόρα.
Ζάχος Χατζηφωτίου διαβάστηκε απόσπασμα από το βιβλίο «Νεόπλουτοι, νεόπτωχοι και νεοαθηναίοι» (εκδόσεις Βιβλιοδεσμός), στο οποίο περιγράφει πόσο καταπληκτικά περνούσαν εκείνος και οι φίλοι του το διάστημα μεταξύ 1945-1950, περίοδο που συμπίπτει με ελάχιστη απόκλιση με εκείνη του Εμφυλίου Πολέμου.
«Ο δρόμος» τραγούδι του 2009 του συγκροτήματος Χειμερινοί Κολυμβητές, σε μουσική και στίχους του Ἀργύρη Μπακιρτζή, που αναφέρεται στον Εμφύλιο Πόλεμο.
«Το ταξίδι» ταινία του 1962 σε σκηνοθεσία του Ντίνου Δημόπουλου. Στο απόσπασμα που ακούγεται παρακολουθούμε την συγκινητική αντίδραση των κατοίκων μίας φτωχικής γειτονιάς τη στιγμή που παραδίδεται από έναν δικαστικό κλητήρα η κοινοποίηση μιας έξωσης σε μία γυναίκα.
«Μαγική πόλη» του 1954 σε σκηνοθεσία του Νίκου Κούνδουρου. Στο απόσπασμα ακούγεται ο διάλογος ενός νεαρού ζευγαριού που διέφυγε για λίγο από την σκληρή πραγματικότητα της παραγκούπολης όπου κατοικεί, κάνοντας μια βόλτα σε ένα παραθαλάσσιο λόφο της Αττικής.
«Ελευθέριος Βενιζέλος 1910-1927» ταινία του 1980 σε σκηνοθεσία του Παντελή Βούλγαρη. Στο απόσπασμα ακούμε τον Ελευθέριο Βενιζέλο να εκφράζει το όραμά του για τον εκσυγχρονισμό της “ανατολίτικης” Ελλάδας σε δείπνο στο σπίτι του Εμμανουήλ Μπενάκη.
Ζάχος Χατζηφωτίου διαβάστηκε απόσπασμα από το βιβλίο «Νεόπλουτοι, νεόπτωχοι και νεοαθηναίοι» (εκδόσεις Βιβλιοδεσμός), στο οποίο περιγράφει πώς ένας αστός φίλος του νοσταλγούσε μία λαϊκή ταβέρνα της Αθήνας ενώ βρισκόταν σε έναν επίσημο χορό του Ερυθρού Σταυρού στο Μόντε Κάρλο το καλοκαίρι του 1953.
Μίκης Θεοδωράκης και Αντώνης Καλογιάννης από το ντοκιμαντέρ «Τα δικά μας 60’s – Μέρος Πρώτο: Μια χώρα που θέλει να ζήσει» (2007, Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα, ΕΡΤ). Ακούγονται τρία αποσπάσματα. Στο πρώτο, γίνεται αναφορά στον τρόπο που αντέδρασε ο Μάνος Χατζιδάκις όταν άκουσε την πενιά του Μανώλη Χιώτη και τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση σε μία από τις πρώτες ακροάσεις του Επιταφίου στο σπίτι του. Στο δεύτερο, περιγράφεται η αντίδραση των μουσικών της συμφωνικής ορχήστρας της ΕΙΡ στο άκουσμα ότι θα συνυπήρχαν στην ίδια σκηνή μαζί με τους “λαϊκούς” Χιώτη και Μπιθικώτση σε συναυλία που πραγματοποιήθηκε στο Θέατρο Κεντρικόν τον Ιανουάριο του 1961. Στο τρίτο, γίνεται αναφορά στον αντίκτυπο που είχε στην ερμηνεία των δύο καλλιτεχνών η απαξιωτική συμπεριφορά των μουσικών της ορχήστρας απέναντί τους τη βραδιά της συναυλίας.
«Βρέχει στη φτωχογειτονιά» τραγούδι του 1961 σε μουσική του Μίκη Θεοδωράκη και στίχους του Τάσου Λειβαδίτη. Το συγκεκριμένο τραγούδι ερμηνεύτηκε με μοναδικό τρόπο από τον Γρηγόρη Μπιθικώτση στην ταινία του 1961 «Συνοικία το όνειρο» σε σκηνοθεσία του Αλέκου Αλεξανδράκη.
Φιλοποίμην Φίνος και Μάνος Χατζιδάκις από το επεισόδιο της σειράς «Παρασκήνιο» με τίτλο «Φιλοποίμην Φίνος. Μαρτυρίες-Ντοκουμέντα» (1996, ΕΡΤ). Στο απόσπασμα ακούγεται ο Φίνος να περιγράφει τις συνθήκες γυρισμάτων και προβολής της ταινίας του 1943 «Φωνή της καρδίας». Επίσης γίνεται αναφορά στη σύλληψη και στην εκτέλεση του πατέρα του Φίνου από τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια της Κατοχής, εξαιτίας της προκλητικής επιτυχίας και της συμβολικής διάστασης που έλαβε στη συνείδηση του ελληνικού λαού η ταινία «Φωνή της καρδίας». Τέλος, ακούγεται σχόλιο του Μάνου Χατζιδάκι για τη συνεργασία του με τον Φίνο.
Δήμος Μούτσης από την εκπομπή «Νυχτερινός Επισκέπτης» (2000, ΕΡΤ). Στο απόσπασμα ο μουσικοσυνθέτης αναφέρεται σε ένα περιστατικό που έζησε ο ίδιος στα γραφεία μίας μεγάλης δισκογραφικής εταιρείας, όταν ο Μάρκος Βαμβακάρης σε προχωρημένη ηλικία πήγε εκεί για να αφήσει κάποια τραγούδια του.
«Κολωνάκι Τζιτζιφιές» τραγούδι του 1949 του Μάρκου Βαμβακάρη.
«Λαός και Κολωνάκι» τραγούδι του 1959 του Μανώλη Χιώτη.
Τέλος, ακούστηκαν αποσπάσματα από προσωπικές ηχογραφήσεις και κείμενα.
Υλικά που ακούστηκαν το Σάββατο 10 Ιουνίου 2023:
Ηλίας Νικολακόπουλος αναφορά στο βιβλίο «Η καχεκτική δημοκρατία. Κόμματα και εκλογές, 1946-1967» (εκδόσεις Πατάκη). Είναι ένα βιβλίο ορόσημο καθώς μεθοδικά αποσαφηνίζει και τελικά επιβάλει τον όρο “καχεκτική” δημοκρατία. Είναι γεμάτο διαγράμματα, σημειώσεις και πίνακες οπότε αποθαρρύνει κάποτε αλλά ξεκαθαρίζει πόσο προβληματική ήταν η πολιτική κατάσταση στη χώρα και δεν επιτρέπει σχετικές ερμηνείες του τύπου “Ε, δεν έγινε και τίποτα!”
«Τι κάνει ο άνθρωπος για να ζήσει» ταινία του 1970 σε σκηνοθεσία Γιώργου Παπακώστα. Ακούγεται η φωνή του Μίμη Φωτόπουλου στον ρόλο ενός τοκογλύφου, στον οποίο καταφεύγει ο Κώστας Χατζηχρήστος για να ανταλλάξει κάποια χρήματα σε ξένο νόμισμα. Απ’ ότι φαίνεται ο παραλογισμός της σκηνής δεν απέχει από την καθημερινή εμπειρία των ανθρώπων της εποχής.
Χρήστος Χατζηιωσήφ αναφορά στο άρθρο του «Η πολιτική οικονομία της Μεταπολεμικής Ελλάδας» που περιλαμβάνεται στον συλλογικό τόμο «Εισαγωγή στη Νεοελληνική Οικονομική Ιστορία (18ος-20ος Αιώνας)» (εκδόσεις Δάρδανος). Σε αυτό γίνεται λόγος για ένα ανέκδοτο για τον Ξενοφώντα Ζολώτα, που περιγράφει την απόλυτη αδράνειά του αναφορικά με τη λήψη μέτρων προκειμένου να διασωθεί η κατεστραμμένη ελληνική οικονομία την περίοδο μετά τον πόλεμο.
«Η κάλπικη λίρα» απόσπασμα από την ταινία του 1955 σε σκηνοθεσία Γιώργου Τζαβέλλα.
Κυριάκος Βαρβαρέσος αναφορά στο βιβλίο «Έκθεσις επί του οικονομικού προβλήματος της Ελλάδος» (εκδόσεις Σαββάλας), και πιο συγκεκριμένα στις θέσεις του για την επιβάρυνση της ελληνικής οικονομίας από τις στρατιωτικές δαπάνες που επέβαλλε η αμερικανική πολιτική. Επίσης, γίνεται αναφορά στην κεντρική άποψή της Έκθεσης Βαρβαρέσου ότι η μικρή και φτωχή Ελλάδα δεν μπορεί να αναπτύξει βιομηχανική παραγωγή και επομένως πρέπει να στραφεί σε άλλους τομείς όπως η οικοδομή.
«Τα ντερβισόπαιδα» απόσπασμα από την ταινία του 1960 σε σκηνοθεσία Στέλιου Τατασόπουλου.
Γιώργος Σταθάκης αναφορά στο βιβλίο «Το Δόγμα Τρούμαν και το Σχέδιο Μάρσαλ. Η ιστορία της αμερικανικής βοήθειας στην Ελλάδα» (εκδόσεις Βιβλιόραμα). Εδώ γίνεται λόγος για τη δήλωση που έκανε το 1949 ο υπεύθυνος για την εφαρμογή του Σχεδίου Μάρσαλ στην Ευρώπη, Paul Hoffman, προτείνοντας η Ελλάδα να εγκαταλείψει την προσδοκία της εκβιομηχάνισης και να στραφεί στην ανάπτυξη τομέων όπως ο τουρισμός.
«Κιέρον» ταινία του 1968 σε σκηνοθεσία του Δήμου Θέου. Στο απόσπασμα ακούγεται μέρος της συνέντευξης τύπου ενός Αμερικανού τεχνοκράτη σε Έλληνες δημοσιογράφους.
Νίκος Αλιβιζάτος αναφορά στο κείμενο με τίτλο «Καθεστώς έκτακτης ανάγκης και πολιτικές ελευθερίες, 1946-1949», που περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Η Ελλάδα στη δεκαετία 1940-1950. Ένα έθνος σε κρίση» (εκδόσεις Θεμέλιο).
Άρης Μαραγκόπουλος διαβάστηκε απόσπασμα από το βιβλίο «Το χαστουκόδεντρο»(εκδόσεις Τόπος) που μας μεταφέρει στο κλίμα σιωπής, φόβου και άγνοιας που επικρατούσε στην Αθήνα του 1956 γύρω από οτιδήποτε αφορούσε την αριστερά.
Χρόνης Μίσσιος διαβάστηκε απόσπασμα από το βιβλίο «…καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς» (εκδόσεις Γράμματα) με θέμα τις απάνθρωπες συνθήκες που επικρατούσαν στις φυλακές πολιτικών κρατουμένων στην Ελλάδα στα εμφυλιακά και μετεμφυλιακά χρόνια.
Χρόνης Μίσσιος από το ντοκιμαντέρ «Τα δικά μας 60’s – Μέρος Πρώτο: Μια χώρα που θέλει να ζήσει» (2007, Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα, ΕΡΤ). Ακούγεται απόσπασμα στο οποίο ο συγγραφέας αναφέρεται στο καθεστώς εκφοβισμού των αριστερών και αστυνομοκρατίας που επικρατούσε στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’60.
Γιώργος Ράλλης από το ντοκιμαντέρ «Τα δικά μας 60’s – Μέρος Πρώτο: Μια χώρα που θέλει να ζήσει» (2007, Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα, ΕΡΤ). Ακούγεται απόσπασμα στο οποίο ο πολιτικός περιγράφει σαν “φοβερό γεγονός” εκείνης της εποχής τον κίνδυνο να γινόταν η ΕΔΑ αξιωματική αντιπολίτευση στις εκλογές του 1958.
Στρατής Τσίρκας διαβάστηκε απόσπασμα από το βιβλίο «Χαμένη άνοιξη» (εκδόσεις Κέδρος) στο οποίο ακούμε τις θυμωμένες σκέψεις ενός χαρακτήρα μετά από μία βόλτα του στη νυχτερινή και τουριστικοποιημένη ήδη από εκείνα τα χρόνια Πλάκα του 1965. Όσα λέει “συνομιλούν” με την τρέχουσα πραγματικότητα και δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο αναπτύχθηκε η βιομηχανία του τουρισμού στην σύγχρονη Ελλάδα.
«Διακοπές στην Κολοπετινίτσα» ταινία του 1959 σε σκηνοθεσία Βασιλη Γεωργιαδη. Στο απόσπασμα ακούγονται οι οδηγίες του Προέδρου ενός χωριού (Κώστας Χατζηχρήστος) προς τους κατοίκους του να εκμοντερνιστούν προκειμένου να είναι έτοιμοι να υποδεχτούν τουρίστες.
Susan Buck-Morss αναφορά στο βιβλίο «Σημειολογικά όρια και πολιτικές του νοήματος. Η νεωτερικότητα σε περιοδεία. Ένα χωριό της Κρήτης σε μετάβαση» (εκδόσεις Ψηφίδες).
«Ο καταφερτζής» ταινία του 1964 σε σκηνοθεσία του Κώστα Στράντζαλη. Στο απόσπασμα ακούγεται ο ξεναγός, Θανάσης Βέγγος, να δείχνει τα τουριστικά αξιοθέατα της Αθήνας σε ξένους τουρίστες.
«Στο σταθμό του Μονάχου» τραγούδι του 1972 του Άκη Πάνου που αναφέρεται στους Έλληνες μετανάστες στη Γερμανία.
«Οι εχθροί» ταινία του 1965 σε σκηνοθεσία του Ντίνου Δημόπουλου. Στο απόσπασμα ακούμε τον ανάπηρο από γερμανική σφαίρα, Φαίδωνα Γεωργίτση, να αποχαιρετά έναν φίλο του που φεύγει μετανάστης στη Γερμανία βάζοντας στο πικ-απ γνωστό στρατιωτικό εμβατήριο των Ναζί.
Μελίνα Μερκούρη απόσπασμα συνέντευξης από σχετικό αφιέρωμα-πορτραίτο που προβλήθηκε από την ΕΡΤ σε δημοσιογραφική επιμέλεια του Γιώργου Δουατζή. Σε αυτό καλείται από τον δημοσιογράφο να απαντήσει αν ο καλλιτέχνης πρέπει ή δεν πρέπει να ασχολείται με την πολιτική. Επίσης, ακούγεται τοποθέτησή της πού συνδέει τον πολιτισμό με τον τουρισμό.
«Δραπετσώνα» τραγούδι του 1960 σε μουσική του Μίκη Θεοδωράκη και στίχους του Τάσου Λειβαδίτη. Το τραγούδι το εμπνεύστηκε ο συνθέτης την περίοδο που Κυβέρνηση Καραμανλή επιχείρησε να απομακρύνει τους πρόσφυγες της Δραπετσώνας από τις παράγκες τους και να γκρεμίσει τα σπίτια τους με μπουλντόζες με σκοπό την ανέγερση πολυκατοικιών στην περιοχή. Η δυναμική και μαζική αντίδραση των κατοίκων έμεινε γνωστή και ως “μάχη της παράγκας”.
Τέλος, ακούστηκαν αποσπάσματα από προσωπικές ηχογραφήσεις και κείμενα.
© Κατερίνα Αντωνάκη